Başvurucu Ezilenlerin Sosyalist Partisi (ESP) 5/2/2010 tarihinde kurulan ve faaliyette olan siyasi bir partidir. Başvurucu, Suruç'ta meydana gelen patlamanın yıl dönümünde, hayatını kaybedenleri anmak amacıyla düzenlenecek etkinlik için 12/7/2016 tarihinde İstanbul Valiliğine bildirimde bulunmuştur.

 Valilik 15/7/2016 tarihinde Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu'nun "Umumi veya umuma açık yerler ile umuma açık yer niteliğindeki ulaşım araçlarında, gerçek kişi veya topluluklar, mahallin en büyük mülki amirine, en az kırk sekiz saat önceden yazılı bildirimde bulunmak suretiyle, oyun ve temsil verebilir veya çeşitli şekillerde gösteri düzenleyebilir." hükmü uyarınca 16/7/2016 tarihinde Bostancı Gösteri Merkezi'nde etkinlik düzenlenmesi için gerekli tedbirlerin alınmasına karar vermiştir. Türkiye 15 Temmuz 2016 tarihinde silahlı bir darbe teşebbüsüyle karşı karşıya kalmıştır. Bu nedenle 21/7/2016 tarihinde ülke genelinde doksan gün süreyle olağanüstü hal ilan edilmesine karar verilmiştir. Bu karar aynı gün TBMM tarafından onaylanmıştır. Başvurucu Parti 16/7/2016 tarihinde yapmayı planladığı etkinliği  yaşanan silahlı darbe teşebbüsü nedeniyle gerçekleştirememiştir. Başvurucu söz konusu etkinliği daha sonra, 30/7/2016 tarihinde Bostancı Gösteri Merkezi'nde gerçekleştirmek için 22/7/2016 tarihinde Valiliğe bildirimde bulunmuş ve gösterinin düzenlenmesi amacıyla gerekli tedbirlerin alınmasını talep etmiştir. Valilik, talebi 29/7/2016 tarihinde halkın huzur ve güvenliği nedeniyle reddetmiştir. Başvurucu söz konusu ret kararına karşı İdare Mahkemesinde iptal davası açmıştır. Mahkeme 12/5/2017 tarihinde, Valiliğin talebi reddini OHAL Kanunu'nun 11. maddesi ve İl İdaresi Kanunu'nun 11/A-C maddeleri hükümleri uyarınca hukuka uygun bularak iptal davasını reddetmiştir. Başvurucunun istinaf başvurusu da reddedilmiştir.

Başvurucu; devletin toplantının gerçekleştirilmesine yönelik pozitif yükümlülüğünün olduğunu, idarenin planlanan toplantıyı keyfi ve gerekçesiz şekilde yasaklandığını belirterek toplantı hakkı ile düşünce ve kanaat hürriyetinin ihlal edildiğini iddia etmiştir. Ayrıca başvurucu, Cumhurbaşkanı ve iktidar partisinin çağrısı üzerine demokrasi nöbetleri adıyla yapılan açık hava toplantılarına izin verildiği halde iktidara muhalif grubun düzenlediği etkinliklere ve başvuruya konu kapalı alan toplantısına izin verilmemesi nedeniyle ayrımcılık yasağının, mahkeme kararlarının gerekçesiz olması nedeniyle gerekçeli karar hakkı ve etkili başvuru hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

Eşitlik ilkesinin ihlal edildiği iddiasının ele alınabilmesi için başvurucu ile benzer durumdaki kişilere farklı uygulama yapıldığının ortaya konulması gerekir. Halk demokrasi nöbetleri adıyla düzenlenen toplantıları şehirlerin büyük çoğunluğunda önemli meydan ve caddelerde, kamu binalarında ve askeri tesislerin önlerinde tekrar silahlı darbe teşebbüsünde bulunulmasının önlenmesi ve demokratik düzene olan bağlılığın ortaya konulması amacıyla kendiliğinden ve gönüllü olarak gerçekleştirmiştir. Somut olaydaki etkinlik ise çok sayıda kişinin ölümü ve yaralanmasıyla ilgili bir terör saldırısının anılmasına ilişkindir ve demokrasi nöbetleri olarak ifade edilen toplantılarla benzerliği bulunmamaktadır. Anayasa Mahkemesi benzer durumdaki etkinliklere farklı uygulama yapıldığı kanaatine ulaşmamıştır. 

Somut olayda başvurucu Partinin gerçekleştirmeyi planladığı bir toplantıya idarece izin verilmemiş ve idari işlemin iptali için açtığı dava da reddedilmiştir. Anılan idari karar başvurucunun izinsiz şekilde barışçıl toplantı düzenleme serbestisini sınırlamıştır. Dolayısıyla başvurucunun toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına müdahalede bulunulduğu kabul edilmelidir. Sınırlamanın Anayasa'nın 13. Maddesinde öngörülen ve somut başvuruya uygun düşen, kanun tarafından öngörülme, Anayasa'nın 34. Maddesinde belirtilen haklı sebeplerden bir veya daha fazlasına dayanma ve demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olmama koşullarının belirlenmesi gerekir. Müdahalenin Anayasa'nın 34. Maddesinin ikinci fıkrasında yer alan sebeplerden kamu düzenin korunması meşru amacına yönelik olarak verildiği değerlendirilmiştir. 

Kamu gücünü kullanan organlar anayasal haklara somut olayda olduğu gibi tamamen yasaklamak şeklinde bir müdahalede bulunduklarında bu organların yasaklama kararıyla gidermeye çalıştıkları güvenlik kaygısı ya da diğer bir meşru amacı açıkça ortaya koymaları gerekir. Valiliklerin ve kamu gücünü kullanan diğer organlarının yapmaları gereken, temel haklara müdahale gerekçesi bir tehlikenin varlığına dayanıyorsa somut ve güncel tehlikenin varlığını somut olgulara dayalı olarak göstermektir. Somut olayda başvuruya konu toplantıya izin verilmemesinin OHAL şartlarında kamu düzeninin bozulma tehlikesini önlemek amacına matuf olduğu görülmüştür. Valiliğin ret kararının kamu düzeninin korunması amacıyla alındığı anlaşılmıştır. Nitekim silahlı darbe teşebbüsü öncesi başvurucunun aynı konudaki etkinlik talebinin idare tarafından kabul edildiği de gözetildiğinde idarenin ret kararını toplantı hakkını engelleme saikiyle vermediği açıktır. Nitekim darbe teşebbüsü ile etkinliğin bildirimi arasında geçen süre nazara alındığında olağanüstü hâl ilanına neden olan olayların devam ettiği ve bu itibarla ulusal güvenliğe yönelik tehlike durumunun sürdüğü anlaşılmıştır. Bu doğrultuda devletin bu tehlikeyi bertaraf edene kadar gerçekleştirilmek istenen etkinliğe ilişkin pozitif yükümlülüklerini yerine getiremeyeceği, bu nedenle etkinliğe ilişkin başka tedbirler alması gerektiği açıktır.Açıklanan gerekçelerle Anayasa Mahkemesi,  Anayasa'nın 34. maddesinde güvence altına alınan toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edilmediğine karar vermiştir.

Başvuru No: 2017/39239
Karar Tarihi: 2/11/2022
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/01/20230125-6.pdf